Λειτουργική Οργάνωση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος
http://www.universitystudiopress.gr/intro.htm
Το βιβλίο αυτό επιχειρεί να περιγράψει βασικές αρχές οργάνωσης του
κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ) του ανθρώπου και των κατοικίδιων
θηλαστικών. Οι δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο εγχείρημα
είναι πολλές και προέρχονται τόσο από το ίδιο το αντικείμενο
περιγραφής, όσο και από τα ανελαστικά πλαίσια που προσφέρουν τα
προγράμματα προπτυχιακών σπουδών. Η απίστευτη πολυπλοκότητα του
νευρικού συστήματος, η αποσπασματική γνώση που έχουμε γιαυτό και ο
τεράστιος όγκος σχετικών πληροφοριών που παράγει καθημερινά ο
εξαιρετικά δραστήριος επιστημονικός κλάδος των Νευροεπιστημών πρέπει να
αποτυπωθούν στις ελάχιστες σελίδες που μπορεί να αφομοιωθούν ουσιαστικά
από τον φοιτητή στα πλαίσια του βεβαρυμένου προγράμματός του. Οι
δυσκολίες λοιπόν πολλές και μοιρασμένες σε φοιτητές και σε δασκάλους.
Οι επόμενες σελίδες αποτελούν μία εξαιρετικά περιληπτική και ίσως
ασυνήθιστη προσπάθεια συνθετικής καταγραφής των βασικών χαρακτηριστικών
του ΚΝΣ. Θα βοηθούσε ίσως τον φοιτητή να γνωρίζει ότι τον συγγραφέα δεν
βαρύνει μόνο η ευθύνη της μεροληπτικής επιλογής των κρίσιμων στοιχείων
για την περιγραφή του ΚΝΣ, αλλά και ανάλογη δυσκολία κατανόησής του.
Η συγγραφή του βιβλίου βασίστηκε σε δύο θεμελιώδεις παραδοχές, κατάληξη
της πολυετούς διδασκαλίας και ερευνητικής ενασχόλησης του συγγραφέα με
το νευρικό σύστημα. Πρώτον, ότι οι βασικές αρχές του νευρικού
συστήματος μπορούν να κατανοηθούν μόνο εάν η κατασκευή και η λειτουργία
του αντιμετωπίζονται συνδυαστικά ως το αλληλοεξαρτώμενο δίπολο της
ενιαίας βιολογικής έκφρασης (που καθορίζεται από το γενετικό υλικό και
τους επιγενετικούς παράγοντες). Δεύτερον, ότι η διδασκαλία των
μορφολειτουργικών χαρακτηριστικών του ΚΝΣ μπορεί να είναι αποδοτική και
επιστημονικά συνεπής όταν καθιστά σαφές ότι δεν βασίζεται σε ευρήματα
που προέρχονται από ένα ζωικό είδος, για παράδειγμα τον άνθρωπο, αλλά,
αντίθετα, ότι χρησιμοποιεί συνθετικά πληροφορίες που προέκυψαν από τη
μελέτη του νευρικού συστήματος του ανθρώπου και άλλων πειραματοζώων.
Μία τέτοια προσέγγιση αναδεικνύει την εξελικτική σχέση των νευρωνικών
συστημάτων των επιμέρους ειδών και, κυρίως, παρέχει τη δυνατότητα
συγκριτικού σχολιασμού των νευρωνικών αυτών συστημάτων με βάση τα όποια
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και όχι με βάση μία επιστημονικά
αδικαίωτη ανθρωποκεντρική κλίμακα.
Η ταυτόχρονη περιγραφή των χαρακτηριστικών του ΚΝΣ ανθρώπου και ζώων
διευκολύνεται από το γεγονός ότι η χρησιμοποιούμενη ορολογία είναι
ουσιαστικά ίδια. Οι διαφορές που υπάρχουν είναι πολύ λίγες, αφορούν στη
σχετική θέση ορισμένων δομών του ΚΝΣ και είναι αποτέλεσμα κυρίως της
όρθιας στάσης και της μέγιστης κάμψης του νευρικού άξονα, στο όριο
μεταξύ του μέσου και του ρομβοειδούς εγκεφάλου, του ανθρώπου. Για τις
περιπτώσεις αυτές, προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε απόκλιση από
όρους που συνήθως χρησιμοποιούνται για τον άνθρωπο ή τα ζώα,
προτάσσεται στο κείμενο ο όρος που αντιστοιχεί στον άνθρωπο και
ακολουθεί, σε παρένθεση, ο όρος που αντιστοιχεί στα ζώα. Για
παράδειγμα, γίνεται αναφορά στις πρόσθιες (κοιλιακές) και οπίσθιες
(ραχιαίες) ρίζες των νωτιαίων νεύρων, καθώς και στα άνω (πρόσθια) και
κάτω (οπίσθια) παρεγκεφαλιδικά σκέλη του ανθρώπου και των ζώων,
αντίστοιχα.
Τέλος, λίγα λόγια για την απόδοση των επιστημονικών όρων στην Ελληνική
και στην Αγγλική γλώσσα. Η συγγραφή ενός σύγχρονου βιβλίου
Νευροεπιστημονικού ενδιαφέροντος στην Ελληνική γλώσσα νοείται μόνο μέσα
στα πλαίσια της ευθύνης για την εκπαίδευση νέων επιστημόνων και της
συνέχισης του έργου προηγούμενων δασκάλων που κράτησαν επιστημονικά
ενήμερη και ζωντανή τη γλώσσα μας. Με αυτό το σκεπτικό, όλοι οι
Νευροεπιστημονικοί όροι που χρησιμοποιούνται στο κείμενο και στο
ευρετήριο του βιβλίου αυτού αποδίδονται στην Ελληνική και στην Αγγλική
γλώσσα.